Çatalan Baraj Gölü-Deli burun aksında Seyhan Nehrinin yeşil koridor sistemi olarak kullanılabilirliğinin araştırılması

Abstract

Araştırmada, Adana Seyhan Nehri örneğinde rekreasyon odaklı bir yeşil koridor sisteminin planlanma ve tasarlanmasına metodolojik bir yaklaşım geliştirilmeye çalışılmıştır. Yaklaşımın özünü, rekreasyon yönelimli kullanım olanaklarının araştırılması oluşturmaktadır. Bu bağlamda araştırmada geliştirilecek yeşil koridor kapsamında rekreasyonel çekim özelliği taşıyan alanların (çekim odakları) belirlenmesi önem kazanmıştır. Çekim odaklarının belirlenmesinde çok kriterli analiz yöntemi kullanılmıştır. Yöntemde, (1) mevcut alan kullanımı, (2) toprak yetenek sınıfları, (3) eğim, (4) bakı ve (5) nehir koridoruna uzaklık olmak üzere 5 değerlendirme ölçütü temel alınmıştır. Ölçütlerin bu yöntemle coğrafi bilgi sistemleri ortamında yorumlanmasıyla çekim odaklarının belirlendiği rekreasyonel uygunluk haritası elde edilmiştir. Uygunluk haritası kapsamındaki çekim odaklarının tümünün rekreasyonel alan olarak değerlendirilmesi mümkün olamayacağından rekreasyonel kullanılabilirlik açısından büyüklüğü 5 dekarın altındaki alanlar elenmiş ve sonuçta araştırma alanı için çekim odağı niteliği taşıyan 28 alan belirlenmiştir. 28 çekim odağının rekreasyonel potansiyel ağırlığını belirlemek amacıyla "Kütle Çekim Modeli" ve "Ters Uzaklık Etkili Ağırlıklandırma" yöntemleri kullanılmıştır. Modele, 28 çekim odağı ve araştırma alanı kapsamındaki 44 yerleşim birimi dahil edilmiştir. Sonuçta çekim odaklarının rekreasyonel kullanımlarına temel oluşturan çekim endeksi haritasına ulaşılmıştır. Bu harita temel alınarak alan kullanım önerleri geliştirebilmek amacıyla odaklar Rekreasyonel Kullanım, Kullanım Ağırlıklı Koruma, Koruma olmak üzere 3 sınıfta değerlendirilmiştir. Bu 3 sınıfta yer alan çekim odaklarına alan büyüklüğü, mevcut kullanım biçimi, ulaşım olanağı, en yakın yerleşim birimine uzaklık ve en yakın odak noktasına uzaklık ölçütleri yönünde rekreasyonel kullanım önerileri getirilmiştir.

The aim of this research was to develop a methodological approach for greenway system planning and design in the case of Seyhan River, Adana. Essence of the approach was to investigate the recreationoriented land use possibilities. In this respect, the emphasize was given to the areas considered as focal points and have potential recreation focal points as a result of greenway development plans. Multi-criteria analysis was utilized to determine the focal points. Five criteria were considered: (1) current land use/cover, (2) land capability classes, (3) slope, (4) aspect and (5) distance to river. Recreational suitability map together with focal points were derived using multi-criteria analysis within Geographic information systems (GIS) environment. The focal areas in terms of recreational usage cover less than 5 da. were eliminated as it is inappropriate to consider whole focal points at the suitability map, and consequently 28 fields as focal point were determined within the research area. "Gravity Model" and "Inverse Distance Weight" (IDW) methods were used to determine the recreation potential weights of the 28 focus areas. 28 focal areas and 44 residential units within the research area were included to the model. As a result of this, focal index map which was considered as base map for recreational usage of focal points were created. The focal points were considered into three categories: Recreational usage; conservation based usage; conservation, in order to propose land uses on the basis of this map. Recreational usage proposals were developed for the focal points within these three categories considering area coverage, current land use/cover, transportation facilities, distance to the nearest settlement, and distance to the nearest focal point criteria.