Ortaçağ Anadolu’sunda Türk-İslâm medeniyetinin oluşması (636-1100)

Abstract

Hz.Ebubekir (632-634) halifeliğinin ikinci yılında Arap yarımadasının dışına Şam bölgesine sefer yapmayı kararlaştırdı. Ebu Ubeyde b. Cerrah komutasında İslâm ordusu, 634 yılında yapılan Yermuk savaşında Bizans ordusunu hezimete uğrattıktan sonra Şam’ın kuzeyine ilerledi. Şam bölgesini fethettikten sonra Antakya’yı alarak Anadolu topraklarına girdi. İslâm ordusunun Anadolu’ya girmesiyle Bizans İmparatoru Herakleios, Antakya’dan Erzurum’a kadar uzanan geniş bir bölgeyi boş bıraktı. Böylece İslâm bölgesi ile Bizans arazisini ayıran Toros dağlarından Erzurum’a kadar hudud oluştu ve bu hududun arkasındaki Bizans şehirlerinin (Tarsus, Antakya, Maraş, Malatya, Erzurum) İslâm hâkimiyetine girmesiyle Sugur-Avasım şehirleri oldular. Emevi ve Abbasi devletlerinin Anadolu’da uç sınır şehirleri (Tarsus, Antakya, Malatya ve Kalikala (Erzurum) şehirleri en mühim gaza üsleri idi. 960 yılında Bizans ordusunun Anadolu’da taarruza geçmesiyle Abbasi Sugur-Avasım şehirleri Bizans Devleti’nin hâkimiyetine girdi. Bu olay ile Anadolu’nun doğusunda üç asırdan fazla bir süre devam eden İslâm hâkimiyeti sona ermiş oldu. Fakat Bizans Devleti’nin hâkimiyeti altında (968-1084) Anadolu’daki Sugur-Avasım şehirleri Türk- İslâm kimliğini kaybetmedi. Bununla beraber XI. yüzyılın başlarında Büyük Selçuklu Devleti’nin kanadı altında Türkmenlerin Anadolu’ya gelmesiyle Anadolu’da Bizans’ı tehdit eden yeni bir güç ortaya çıkmış oldu. Türkmenler, XI. yüzyılın başından itibaren keşif amacıyla başlattıkları Anadolu akınlarını bu yüzyılın sonlarına doğru fetih ve iskân amaçlı olarak şiddetlendirerek devam ettirdiler. Bu akınların bir sonucu olarak Anadolu’nun fethi ve Türkleşmesi gerçekleşti.

As the first Caliph, Abu bakr decided to make a military expedition in Damascus region in the second year of his caliphate reign. Outside of Islam army, under Ebu Ubeyde b. Cerrah’s control, routed Byzantine army at Yermuk war in 634 A.D. and moved ahead the North of Damascus. After conquering Damascus region, Muslims entered Anatolia by capturing Antioch in 636 A.D. Herakleios, Byzantıne Emperor, evacuated a large land from Antioch to Erzurum due to the obtruction of Anatolia by Islam army. Thus, the border between Islam region and Byzantine area came about from Toros mountains to Erzurum. In this case, the cities behind this border (Tarsus, Antioch, Germenia, Melitene, Theodosipolis) were dominated and made Sugur-Avasım cities by Muslims. Tarsus, Antioch, Theodosipolis, the border cities at tip of Anatolia, are the most important base of Umeyyed and Abbasid States. However in 960 Byzantine army attacked these Abbasi Sugur-Avasım cities in Anatolia, so these cities were dominated by Byzantine, Which caused Islam domination in the east of Anatolia for three centuries. Nevertheless Sugur-Avasım cities couldn’t lose its identity of Turk-Islam despite the domination of Byzantine. On the other hand, in the beginning of XIth century. Turkmens started their raids exploratory in Anatolia in the begining of XIth century. And then They continued vehemently their raids to conquere and setle in Anatolia end of this centrury . As a result of these raids Anatolia was conquered and Turkized by Turks.