İslam hukukunda telfîk nazariyyesi

Abstract

İslâm Hukuku canlı, dinamik ve yürürlükte olan bir hukuktur. Bu dinamikli-ğini İslam hukuku, fukahânın nassa dayalı içtihatlarından almıştır. Nitekim Mecelle maddelerinde yer alan ve ulema tarafından önem atfedilen "Zamanın değişimiyle, hükümlerin değişmesi inkâr edilemez" kaidesi bunu açıkça ifade etmektedir. Şer’î-amelî hükümlerden olup yaşadığımız çağda bir problem haline gelen telfik ve telfik ile ilgili olan taklid, mezhepler arası intikal, tetebu’r-ruhas, teysir ve ihdasu Kavli’s-sâlis (üçüncü görüş ortaya çıkarma) gibi lafızlar temelde her ne kadar birbiriyle aynı oldukları gözlemlense de amelî boyutta bu kavramlar birbirine zıt oldukları anlaşılmıştır. Terim olarak farklı görüş ve hükümleri birleştirmek anlamına gelen telfîk, hicri yedinci asırdan itibaren usûlcüler arasında tartışılan bir konu olmuştur. İslâm Hukukunda içtihada dayalı bir mesele olan telfîk, genellikle fıkıh usûlü kaynaklarının taklit bölü-münde ele alınmış olup birçok risalede işlenmiştir. Dolayısıyla telfîk, içtihatta ve taklitte olmak üzere ikiye ayrılır. İsmail Hakkı İzmirli, telfîki tek bir olayda ve iki olayda gerçekleşen olmak üzere iki bölümde ele almıştır. Seyyid Bey ise icmâya muhâlif olan ve olmayan şeklinde taksimde bulunmuştur. Müçtehitler döneminden sonra uygulamada telfîke başvurulmuş, ayrıca her mezhep müç-tehitlerinin görüşleri arasında telfîk dinin hükümlerini hafife almamak kaydıyla genellikle câiz görülmüştür. Telfîkin câiz olmadığını ileri süren fakihler de var-dır. Ancak onların bu tutumu aşırılık ve bağnazlık gibi ifadelerle eleştirilmiş ve nassın ruhuna aykırı olmayacak şekilde iyi niyet besleyen müleffikin (telfik yapan kişi) telfiki usûlcülerce kabul görmüştür.

Islamic Law is a vibrant, dynamic and effective law. Islamic law has taken this dynamism from the case-law of scho-lars. As a matter of fact, "The change of the provisions can not be denied by the change of the time", which takes place in the law of the Mejelle and which the scholars give importance, expresses this clearly. From the juristical- applied provisions and the telfiq which has become a problem in our age and it is understood that although the texts such as imitation, inter-sectarian transfer, tetebbu'r-ruhas, teysir, and ihdasu Kavli's-salis (the third view revealing) are basically the same as each other, it is understood that these concepts are opposite to each other in the applied dimension. The telfiq, which means to unite different opinions and judgments, has been a subject that has been debated among proceduralists since the seventh century. The telfiq, which is an issue based on ijtihad in Islamic Law, is usually mentioned in the imitation of the books of the methods. Therefore, the telfik is divided into two parts, ijtihad and taqlid. İsmail Hakkı İzmirli dealt with the telfiq in two parts, in one case and in two cases. Sayyid Bey divided the telfiq into two; suitable for ijma and not suitable. After the period of the mujtahids, telfiq was referred in practice and it was also accepted by Islamic scholars as long as this practice did not undervalue religion’s provisions. There are also scholars who claim that the applica-tion of the telfiq is not permissible. However, their attitude has been criticized with expressions such as extremism and bigotry, and the telfiq was accepted by scholars, provided that it is not contrary to the spirit of the main texts.