Çevresel Etik ve Sosyal Denetim: Küresel Girişimler ve Türkiye'deki Uygulamalr Üzerine Mukayeseli Bir İnceleme

Abstract

Son yıllarda, hissedarlar, yöneticiler, pazardaki güçler, kredi verenler, toplum, çevreciler, yasa yapıcılar ve potansiyel yatırımcılar şirketlerin hem sosyal hem de finansal faaliyetleri ile ilgilenmeye başlamışlardır. Dış (bağımsız) denetçiler denetim raporu vasıtasıyla, çıkar gruplarının, işletmenin sosyal ve finansal faaliyetleri ile ilgili açık, doğru ve güvenilir bilgiye ulaşmalarına katkı sağla­maktadırlar. Bu itibarla, dış denetim mesleği, iş dünyasının en önemli mesleklerinden biri olarak kabul edilebilir. Öte yandan, söz konusu güvenilir bilgi ihtiyacının ve bilgiye ihtiyaç duyan çevrenin genişlemesinin, dış denetim mesleğinin gelişmesinde rolü olduğu da söylenebilir. Gerçekten de, özellikle gelişmiş ülkelerde dış denetçiler sadece şirketlerin finansal tabloları ile ilgili değil, aynı zamanda çevresel, etik ve sosyal uygunlukları, yani sürdürülebilirlik durumları ile ilgili denetim görüşü de sunmaktadırlar. Bu çalışmanın amacı, dış denetim firmalarının sosyal boyutlu denetim faaliyeti düşüncesinin nasıl gündeme geldiğini ve yıllar itibariyle nasıl geliştiğini küresel anlamda incelemektir. Çalışmada ayrıca, gelişmiş ülkelerle Türkiye arasındaki gelişim düzeyi farklılıklarının ortaya konulması da amaç­lanmaktadır. Çalışmada dış denetim mesleğinin sosyal boyutlu denetim faaliyetlerinin gelişim süreci, özellikle gelişmiş ülkelerde kurulan sosyal amaçlı kuruluşların faaliyetleri, muhasebe dalındaki örgütlerin düzenlemeleri ve dış denetim piyasasının önde gelen firmalarının denetim ve müşavirlik faaliyetleri çerçevesinde incelenmektedir. Dış denetim mesleğinin gelişmiş ülkelerdeki gelişim süreci ile kıyaslandığında, Türkiye'de çevresel denetimle ilgili bazı düzenlemeler yapılması ve işletmelerin etik ve sosyal denetim uygulamaları için teşvik edilmesi gerektiği görülmektedir.

Recently shareholders, managers, market forces, bankers, employees, communities, green groups, legislators, and prospective investors are interesting in both financial and social activities of the organizations. Because external auditors contribute stakeholders to reach thrue, reliable and fair information related to social and financial activities of the organizations, by means of audit reports, it can be accepted that the external audit is the one of the most important professions in business world. On the other hand, it can also be said that this reliable information need has caused to develop the external audit profession. Indeed, especially in the developed countries, external auditors have issued not only audit opinion related to financial statements of organizations but also opinions related to environmental, ethical, and social (also called as sustainability) compliances of organizations. This study attempts to investigate how the external audit profession's activities related to social audit has arised and developed over the years globally. It also purposes to find out the development level differences between Türkiye and the developed countries. In this study, the development process were investigated by considering activities of the social oriented foundations established in the developed countries, regulations made by accounting organizations, and activities of the leading accounting and auditing firms. When compared with the development process of the external audit profession in the developed countries, it is seen that establishing some regulations related to environmental audit and encouraging businesses to practice ethical and social audits is needed in Türkiye.